YÜKLEME HATASI
İnsan davranışlarını değerlendirirken onların bu davranışı neden yaptıkları ya da yapmadıkları ile ilgili çıkarsamalarda bulunuruz.
Örneğin grup içinde olan bir kişinin neden sürekli hep kendinden bahsetme ihtiyacı duyduğunu veya aynı grupta bir başkasının neden hiç konuşmadığını bulmak istediğimizde bu davranışlarının nedenlerini ya çevresel ya da kişisel faktörlere bağlayarak değerlendiririz.
Özellikle başkalarının davranışlarını değerlendirirken, davranışı yapan kişinin kendisine yani kişilik özelliklerine atıf yaparak açıklamak yönünde güçlü bir eğilimimiz vardır.
Sosyal piskolojide bu eğilime temel atıf hatası denir.
Temel atıf hatası davranışları açıklarken ortamsal faktörlere değil de kişinin kendisine atıf yaparak değerlendirme eğilimidir.
Bu değerlendirmede bir davranışın sorumluluğu bireyin kişilik özelliğine yüklenir. Herhangi bir davranışı gözlemlerken davranışın bağlamına, nedenlerine odaklanmak yerine kişinin kendisine odaklanarak temel atıf hatası yapalır.
Bunu bir örnekle pekiştirmek istersek herhangi bir işimizi halletmek için bankaya veya herhangi bir kamu kuruluşuna gittiğimiz zaman çalışan birisinden bir yardım istediğimizde, o kişi bize soğuk, asık suratlı, sert görünmüşse hemen o kişiyi saygısız kaba biri olarak niteleriz. Oysa o kişinin sert olması veya asık suratlı olması iş koşulları sebebiyle olabileceğini hiç düşünmeyiz.Gün boyunca birçok insana aynı şeyleri anlattığı
aynı işi tekrar tekrar yaptığı için olabileceğini görmezden geliriz
İnsanların temel atıf hatasını neden yaptıkları ile ilgili araştırmalarda, ortamsal faktörlere yeterince odaklanılmadığından ve davranışı ortaya çıkarmada kişisel nedenlere yüklemenin daha kolay olduğundan dolayı daha çok yapıldığı söylenmiştir.
Yapılan son araştırmalarda ise çok farklı bir nedene ulaşılmıştır.
Avrupa ve Kuzey Amerika'nın bireyci ideolojisinin temel atıf hatasını yansıttığı ileri sürülmüştür.
Hintliler ile Amerikalıların karşılaştırıldığı bir araştırmada, Hintlilerin davranışının nedenini daha çok ortamdaki durumsal faktörlere yüklerken, Amerikalılar kişisel özelliklere yüklemişlerdir.
Bu araştırma, toplulukçu kültürlerin bir davranışın nedenini kişisel özelliklere yükleme yaptıkları kadar, ortamsal durumlarında farkında olduklarını göstermiştir.
