İsmini sıkça duyup, önünden geçtiğimiz ancak kim olduğunu neler bıraktığını araştırmayı belki hiç düşünmediğimiz kıymetli bir isimden Cemel Ali Dede’den bahsetmek isterim bu hafta sizlere.

Türbesi,Meram ilçesi Selam Mahallesi’de yer almaktadır. Turud Türbesi ve Mescidi olarak da bilinmektedir. Alt kısmı taş, üstü tuğla ile yapılan türbeye bitişik bir mescit vardır. Türbe bölümüne arka sokaktaki kapıdan girilmektedir. Türbede turkuaz ve lacivert çinili yedi sanduka bulunur ki bu sandukalardan birinin Cemel Ali Dede’ye, diğerlerinin ise zaviyede şeyhlik yapmış zatlara ait olduğu tahmin edilmektedir. Diğer bir rivayete göre ise sandukalarda eşi, evlatları ve aşçısı yatmaktadır.

Aynı yerde bulunan sıbyan mektebi, maalesef günümüze kadar gelememiştir. Hazreti Mevlâna’nın, Meram’da sık sık geziye çıktığı bölgelerden birisi olan bu yöredeki mescit ve türbe, aslına uygun şekilde yakın bir tarihte restore edilmiştir. Mescit ve türbenin doğusunda Yaka Yolu’na ve Fidanlık Durağı’na kadar uzanan geniş alan, Dede Bağı olarak anılmış, sonradan bu araziler özel mülkiyete intikâl etmiştir. Sonrasında Dede Bağı’nın ortasından, Yeni Meram Yolu ile Dere Yolu arasında bir sokak açılmıştır.

Külliyenin batısında bulunan bir değirmen külliyenin vakıfları arasındadır. Yine külliyenin batı bitişiğinde zaviyedarların oturduğu sonradan yapılan küçük bir köşk vardır. Her ikisi de günümüze ulaşamamıştır. Osmanlı’nın son dönemlerine kadar mescid ve zaviyenin çevresinde, bakkal, kasap ve kahvehane gibi yapılar vardır. Çevresi tarihi konaklarla doludur.

Cemel Ali Dede, Maveraünnehirli’dir ve Mevlâna’nın lalasıdır. Rivayet edildiği üzere Hazreti Pir’e çocukluğundan bu yana duyduğu derin bir muhabbeti vardır. Hatta ismi bile bu muhabbetten hasıl olmuştur. Mevlanâ Hazretlerini çocukluğunda sırtında taşıyıp deve taklidi yaptığı için kendisine “Deve” anlamına gelen “Cemel” ismi ile hitap edilmiştir.

Mevlanâ Hazretlerinin babası Sultânü’l Ulema ile birlikte Konya’ya gelen Cemel Ali Dede, tasavvuf yolunda ilerlemiş aynı zamanda Selçuklu devrinin tanınmış kişilerinden olmuştur. Sayın İbrahim Hakkı Konyalı, Mevlâna’nın mektuplarında adı geçen Hoca Ali’nin, Cemel Ali olduğunu, tahmin ettiğini söylemiştir.

İnsanlara İslamı anlatarak Hak yolunda hizmet etmiştir. Birçok kimse onun sohbet meclisinde bulunmuş ve yüksek derecelere ulaşmıştır. Adına yaptırılan dergâhta ve mescidde ilim dağıtmakla meşgul iken 659/1261 yılında Hakka’a yürümüştür.

Kıymetlerini bilip himmetlerine lâyık olabilmek duasıyla…

Sevgi ve saygı ile…