506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortaları Kanunu’nda zamanaşımı sürelerinin hüküm ve uygulamaları konusunda farklılıklar olmuştur. Zamanaşımı müessesesi ile ilgili olarak 506 sayılı Kanun’un uygulandığı dönemde farklı tarihlerde farklı zamanaşımı süreleri olduğu gibi 5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden sonra da bazı özel düzenlemeler yapılmıştır.
Yukarıda belirtilen farklı tarihlerdeki farklı düzenlemeler Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 1 Ağustos tarihli 2012-27 sayılı “Kurum alacaklarının terkini ve zamanaşımı” konulu Genelgesi’nde etraflıca açıklanmış bulunmaktadır Buna göre;
- Vadesi 30 Eylül 2008 veya öncesinde sona eren prim alacakları için zamanaşımı süresi;
– 07.12.1993 ve öncesinde sona eren alacaklar için, Borçlar Kanunu hükümlerine istinaden, ödeme süresinin sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren on yıl, ÖRNEK: 1991 yılının haziran ayına ait sigorta primi Temmuz ayı sonuna kadar ödenebilmektedir. Bu aya ait 10 yıllık zaman aşımının başlangıç tarihi 01.08.1991 tarihi olup borcun zamanaşımına uğradığı tarih 01.08.2001’dir
– 08.12.1993 ila 05.07.2004 tarihleri arasında sona eren alacaklar için, 6183 sayılı Kanun hükümlerine istinaden, alacağın ödeme süresinin sona erdiği tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren beş yıl, . ÖRNEK: 1995 Haziran ayına ait SSK prim borcu Temmuz 1995 ayı sonuna kadar ödenmesi gerekmektedir. Bu aya ait prim borcunun zamanaşımının başlangıç tarihi 01.01.1996 olup zamanaşımının dolduğu tarih 01.01.2001’dir.
– 06.07.2004 ila 30.09.2008 tarihleri arasında sona eren alacaklar için, Borçlar Kanunu hükümlerine istinaden, ödeme süresinin sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren on yıl, olarak dikkate alınacaktır. . ÖRNEK: Mayıs 2005 ayı primi Haziran 2005 ayı sonuna kadar ödenir. Ödenmediği takdirde zamanaşımının başlangıcı 01.07.2005 olup zamanaşımının dolduğu tarih 01.07.2015’tir.
- Vadesi 01.10.2008 veya sonrasında sona eren prim alacakları için zaman aşımı süresi;
01 10 2008 tarihinden sonraki dönem 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 Sayılı Yasa, 93. maddesinde “Kurumun prim ve diğer alacaklarının ödenme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak 10 yıllık zamanaşımına tabidir.” Şeklindeki düzenlemesiyle zamanaşımının başlangıcının prim alacağının muaccel olduğu tarih olmayıp ödeme tarihini takip eden yılbaşından itibaren başlayacağı esasını getirmiş, ancak bu esasın istisnalarını belirtmiştir.
Kurumun prim ve diğer alacakları mahkeme kararı sonucu doğmuşsa mahkeme kararının kesinleşme tarihinden, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitler neticesi doğmuşsa; rapor tarihinden, Kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve inceleme sonuçlarının Kuruma intikal ettiği tarihten veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulmuş kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden doğmuş ise bilgi ve belgenin Kuruma intikal ettiği tarihten itibaren 10 yıllık zamanaşımı uygulanır.
- İdari Para Cezalarında Tahakkuk Zamanaşımı İdari para cezalarında önemli olan tahakkuk zamanaşımıdır. Mülga 506 sayılı kanunun 140. Maddesinde fiilin işlendiği tarihten itibaren zaman aşımı süresinin 5 yıl olduğu belirtilmiştir. 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı yasanın 102. Maddesinde de idari para cezalarında zamanaşımı süresi 10 yıla çıkarılmıştır. Bu durumda idari para cezasını gerektiren bir fiilin zamanaşımına girip girmediğinin tespiti için, fiilin işlendiği tarihe göre cezanın tebliği arasında 01.10.2008 tarihine göre 5 yılın dolup dolmadığına bakılır. 01.10.2008 tarihinde idari para cezasını gerektiren fiilin işlendiği tarih ile cezanın tebliğ tarihi arasında 5 yıl dolmuşsa cezası zamanaşımına uğramıştır. Şayet dolmamışsa bu kez ceza tarihi ile cezanın tebliğ tarihi arasında geçen sürenin 10 yılı olup olmadığına bakılarak karar verilir. ÖRNEK: 20.09.2003 tarihinde işyerinde çalışmaya başlayan sigortalının işe giriş bildirgesinin 19.09.2003 tarihinde Kuruma verilmesi gerekmektedir. Verilmemişse 01.10.2008 tarihinden önce 5 yıllık zamanaşımı süresi dolduğundan ceza tahakkuk açısından zamanaşımına uğramıştır. Aylık prim bildirgesi açısından durum irdelendiğinde, prim bildirgesinin verilmesinin son günü 31.10.2003’tür. Bu tarihte verilmediği takdirde tahakkuk edecek idari para cezası açısından 01.10.2008 tarihine göre 5 yıl dolmamış olacağından zamanaşımı süresi 10 yıla yükselmiştir.
- SGK Size Zamanaşımını Bildirmez
Belirtmek gerekir ki, SGK genel uygulamaları içerisinde prim borçları için zamanaşımını otomatik olarak uygulamaz.
Zira 5510 sayılı Kanun zamanaşımına uğramış olsa da yapılan ödemelerin kabul edilmesini düzenlemiştir.
Buna göre SGK memurları size borcunuzun zaman aşımına girdiğini söylemek zorunda değildir.
Eğer borcu kısmen veya tamamen öderseniz bunu alır; ödeme dolayısıyla borçlar hukuku gereğince bir “sebepsiz zenginleşme” doğmayacağı için geriye isteme hakkınız da doğmaz.
