Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir. 

Bu getirilen yükümlülük ile amaçlanan,

İhraç edilen mal ve hizmetlerin karşılığını oluşturan ekonomik değerin ülkede kalmasıdır.
Bunun kanuni dayanağı

1567 sayılı Türk Parasının Kıymetinin Korunması Hakkında Kanun, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar, söz konusu Karara İlişkin 2018-32/48 sayılı Tebliğ (48 Sayılı Tebliğ) ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının İhracat Genelgesi’nde (İhracat Genelgesi) yer almaktadır.
İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi ve Bozdurulması

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 28.02.2025 tarih ve 3815300 sayılı yazısı ile; yurda döviz olarak getirilen ihracat bedellerinden İhracat Bedeli Kabul Belgesine (İBKB) veya Döviz Alım Belgesine (DAB) bağlanan ihracat bedellerinden, bu belgeyi düzenleyen bankalara satılması zorunlu olan oran 03.03.2025 tarihinden itibaren uygulanmak üzere, %30’dan %25’e indirilmiştir

İhracat Hesabının Kapatılmasında Usul

48 Sayılı Tebliğ’in 8. maddesinde ek süreye ve hesap kapatmaya ilişkin aşağıdaki düzenleme de yapılmıştır:

1- Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır.

2- Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları aracı bankalarca 5 iş günü içinde muamelenin safhalarını belirtecek şekilde yazılı olarak ilgili Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir.

3- İlgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya 9 uncu maddede belirtilen mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi gereklidir.

4- Mücbir sebeplerin varlığı halinde, mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler itibarıyla ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce ek süre verilir.

5- Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin altı aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden üçer aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

Buna göre mücbir sebep sayılabilecek haller;

İthalatçı veya ihracatçı firmanın infisahı, iflası, konkordato ilan etmesi veya faaliyetlerini daimi olarak tatil etmesi, firma hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmesi, şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü (yetkili mercilerden belgelendirilmesi şarttır),

Grev, lokavt ve avarya hali (alıcı veya ithalatçı firmaca belgelendirilmesi şarttır),

İhracatçı veya ithalatçı memleket resmi makamlarının karar ve işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri dolayısıyla hesapların kapatılmasının imkânsız hale gelmesi (resmi makamlar, ithalatçının bulunduğu memleketin resmi makamları veya muhabir bankalarca belgelendirilmesi şarttır),

Tabii afet (alıcı veya ithalatçı firmaca belgelendirilmesi şarttır), harp ve abluka hali,

Malların kaybı, hasara uğraması veya imha edilmesi (sigorta şirketlerinden, uluslararası gözetim şirketlerinden veya ilgili ülke resmi makamlarından alınmış belgelerle tevsiki şarttır),

İhtilaf nedeniyle dava açılması veya tahkime başvurulmasıdır (yetkili mercilerden belgelendirilmesi şarttır).

Buna göre; ihracat Hesaplarının kapatılmasında,

       Gümrük beyannamesi örneği veya gümrük beyannamesi bilgileri, İlgili İBKB’ler , Satış faturası, Varsa indirim ve mahsup konusu belgeler gereklidir.

Ihracat bedelinin yurda getirilmesinde istisna tanınan ülkeler

1- Afganistan 2- Angola 3- Belarus 4- Benin 5- Cibuti 6- Demokratik Kongo Cumhuriyeti 7- Etiyopya 8- Fildişi Sahili 9- Filistin 10- Gabon 11- Gana 12- Gine 13- Güney Sudan 14- İran 15- Kamerun 16- Kenya 17- Kırgızistan 18- Kongo Cumhuriyeti 19- Kuzey Kore 20- Küba 21- Liberya 22- Lübnan 23- Mali24- Moldova 25- Nijerya 26- Senegal 27- Somali 28- Sudan 29- Suriye 30- Tacikistan 31- Tanzanya 32- Venezuela 33- Yemen 34- Çad Cumhuriyeti

Ihracat bedelinin yurda getirilmesinde gümrük beyannamesinde yer alan tutarın yüzde ellisinin tasarrufunun serbest bırakıldığı ülkeler

1- Azerbaycan 2- Cezayir 3- Fas 4- Kazakistan 5- Libya 6- Özbekistan 7- Tunus 8- Türkmenistan 9- Ukrayna

Yükümlülük İhlali Halinde Uygulanacak Yaptırımlar

İhracat bedellerini süresi içinde yurda getirmeyenler hakkında idari para cezası uygulanır.

48 Sayılı Tebliğ’de bedelin, haksız yere yani mücbir sebep veya haklı durumlar yok iken süresi içinde yurda getirilmemesi halinde özel bir müeyyide öngörülmemiştir. Ancak bu durumda 1567 sayılı TPKKHK’un 3. maddesinde yer alan “İdari Para Cezası” müeyyidesinin uygulanacağına kuşku bulunmamaktadır.

Kanunun 3. Maddesi uyarınca; ihracat bedellerini süresi içinde yurda getirmeyenlere, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idari para cezası uygulanır. İdari para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere ise maddenin birinci fıkrasına uyarınca idari para cezası verilir. Bu durumda verilecek idari para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde iki buçuğundan fazla olamaz.

TPKKHK’de ihracat bedellerinin yurda getirilmesi yükümlülüğünü ilgilendiren iki tür kabahat bulunmaktadır. Kanun, idarenin düzenleyici işlemlerindeki yükümlülüklere aykırı davranışlar için tutarı kanunda belli olan bir maktu ceza (madde 3/1), ihracat bedellerini yurda getirmemek için ise ihracat bedelinin %5’i oranında bir nispi ceza (madde 3/3) öngörmüştür:

Nispi cezaların da oranları kanunda gösterilmiş olup yurda getirilmeyen ihracat bedelleri üzerinden hesaplanmaktadır. Yurda getirilmeyen ihracat bedeli yabancı para cinsinden ise idari para cezasının hesaplanmasında fiilin işlendiği tarih itibarıyla Merkez Bankasının bu paraya ilişkin döviz satış kuru esas alınacaktır (madde 3/7).Tekerrür halinde cezalar iki kat olarak uygulanır (madde 3/9).

İdari para cezasına, suç tarihi ile tahsil tarihi arasındaki süreler için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında, gecikme faizi uygulanır (madde 3/8).

İdari Para Cezasına Karşı Başvurulabilecek Kanuni Yollar:

İdari para cezasına karşı başvuru yolu, Kabahatler Kanunu’nda düzenlenmiştir. Cumhuriyet savcılığı tarafından düzenlenen idari para cezasının iptali istemiyle kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde sulh ceza hakimliğine “başvuru” (itiraz) yapılabilir (KK md.27).

İdari para cezasının tebliği üzerine kanun yoluna başvurmadan önce peşin ödeme yapılarak cezanın dörtte üçü ödenebilir, sonrasında yine kanun yoluna başvurulabilir (KK md.17/6).

Sulh ceza hakimleri genelde dinleme (duruşma) yapmamakta, dosya hakkında önce bilirkişi incelemesi yaptırıp tarafların bilirkişi raporuna karşı beyanlarını aldıktan sonra dosya üzerinden karar vermektedir. Sulh ceza hakimliğinin vereceği karar aleyhe olursa 7 gün içinde

“itiraz” yoluna gidilebilir (KK md.29). İtirazı inceleyecek merci, kararı veren sulh ceza hakimliğini numara olarak takip eden sulh ceza hakimliğidir (CMK 268/3). İtiraz üzerine merciin vereceği karar, kesindir (CMK 274/4).

Bu hükümler ışığında; İhracatçıların idari yaptırım cezası ile karşı karşıya kalmamaları için;

İhracat bedelini 180 gün içinde yurda getirme,

İhracat bedelini 180 gün içinde İBKB’ye bağlama ve

İhracat Hesabını 180 gün içinde kapatma

yükümlülüklerine uyması önem arz etmektedir

Terkin Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla;

a) 15.000 ABD doları veya eşitine kadar noksanlığı olan ihracat hesapları doğrudan bankalarca, 90 günlük ihtarname süresi ile ek süreler içinde ise ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı/Müdürlüğünce ödeme şekline ve toplam beyanname tutarına olan oranına bakılmaksızın,

b) 15.000 ABD doları veya eşitinden yüksek olmakla birlikte 100.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar noksanlığı olan (sigorta bedellerinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) ihracat hesapları doğrudan bankalarca, 90 günlük ihtarname süresi ve ek süreler içinde ise ilgili Vergi Dairesi Başkanlıkları/Müdürlüklerince ödeme şekline bakılmaksızın,

c) 200.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebep ve haklı durum halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar açık hesaplar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, terkin edilmek suretiyle kapatılır