01 08 2003 tarihinden itibaren VUK 320 Seri No.lu Genel Tebliği ile vergi mükelleflerinin bazı işlemlerine ilişkin tahsilat ve ödemelerini banka veya özel finans kurumlarınca düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğu getirilmişti. ve Yine 459 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği ile tevsik zorunluluğu kapsamında olanların, kendi aralarında ve tevsik zorunluluğu kapsamında olmayanlarla yapacakları, 7.000 TL’yi aşan tutardaki her türlü tahsilat ve ödemelerini aracı finansal kurumlar kanalıyla yapmaları zorunluluğu konusunda düzenleme yapılmıştı.
Ayrıca, 2008 yılında çıkan 5754 sayılı Kanun ile; 4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. Maddesi değiştirilerek, bu kanunlar kapsamında işçilere ödenen, ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları vasıtasıyla ödeme zorunluluğu getirilmişti.
Bu düzenlemeye göre; 2009 yıl başından itibaren uygulanan 10 ve daha fazla işçi çalıştıran işverenlerinin, çalıştırdıkları işçilerin ücret ve diğer ödemelerini banka kanalı ile ödemesi uygulaması 01.06.2016 tarihinden itibaren 5 işçiye düşürülmüş ve çalıştırılan işçi sayısı 4 ve altında olması halinde ise; işveren ister bankadan isterse elden dilediği gibi ödeme yapabilmekteydi.
Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından 29.12.2022 tarihli ve 32058 sayılı Resmi Gazete'de yayımlan Komisyon Kararı’na göre; 2023 yılında uygulanacak olan asgari ücret tutarı aylık brüt 10.008,00-TL net 8.506,80-TL olarak belirlenmiştir. Buna göre; 01.01.2023 tarihinden itibaren belirlenen son asgari ücret rakamı 7.000 TL’lik tevsik zorunluluğu rakamının üzerinde olduğu için personel sayısına bakılmaksızın bu tutarı aşan personel ücretlerinin banka vb. kurumların üzerinden yapılma zorunluluğu doğmuş ve personel maaşlarının elden ödenmesi dönemi sona ermiştir. işveren; işyerinin bulunduğu yerde banka şubesi yoksa ya da işçilere banka kanalıyla ödeme yapılması mümkün değilse, bankadan ödeme yapmayabilir. Ancak bu durumda bile, ücret elden ödenmemeli, ücreti PTT kanalıyla ödenmelidir.
İşçiye elden ödeme yapmak hangi ücret türüne ilişkin olursa olsun işçi açısından iş akdinin haklı nedenle feshine sebep oluşturacak olup kıdem tazminatına hak kazanması mümkün olacaktır. Fakat bu noktada ücretlerin elden ödendiğinin mahkemeye kanıtlanması gerekmektedir. Böyle bir durumda işçi, iş akdini haklı nedenle feshederek işçilik alacaklarının ödenmesi talep edebilir. İşveren ile işçi karşılıklı olarak anlaşarak ya da işçinin rızası alınmaksızın ücretleri elden ödenirse, ilerleyen tarihlerde işçi ile dava yoluyla karşı karşıya gelindiğinde, aslında yapılmış olan bu ödemelerin kanıtlanamaması ve dolayısıyla ücretleri ikinci kez hem de faiziyle ödenmesi riski ortaya çıkmaktadır.
Elden yapılan ödemelerin tespiti halinde işverenler hem sosyal güvenlik mevzuatı açısından hem de vergi mevzuatı açısından ağır idari yaptırımlara maruz kalacaktır.
İşçiye, ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını zorunlu tutulduğu halde özel olarak açılan banka hesabına ödemeyen işveren, işveren vekili ve üçüncü kişiye bu durumda olan her işçi ve her ay için iş kanunu’nun 102. Maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre, çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığının ilgili birimi tarafından idarî para cezası verilmektedir.
