Saatçi Osman Efendi Kimdir?
Bu hafta sizlere ünü ve ilmî ülkemizin sınırlarını aşmış bir veliden bahsetmek isterim; Saatçi Osman Efendi.
1887 yılında Konya’da Şems Mahallesi’nde dünyaya gelen Osman Efendi, Attar Abdüssemiğ Efendi’nin oğludur.
İlk tahsilini mahalle mektebinde tamamlamış sonrasında medrese tahsilini zamanının büyük hocalarından ve Islah-ı Medaris’de ( Bu medreseye kısaca Paşa Dairesi yahut Zeynelabidin Medresesi de denmektedir.Paşa Dairesi, Konya’da İplikçi Camii’nin karşısında yer alan Ebûbekir Sâmi Paşa Medresesi’dir. Adı geçen paşanın valiliği zamanında 1846’da açılmış ve Paşa Kapısı diye de anılmıştır. Ebû Saîd el-Hâdimî’nin talebeleri önünde İslâmî ilimler okuyan ve Mevlânâ Hâlid el-Bağdâdî’nin halîfelerinden olup Konya’da Memiş Efendi diye meşhur olan Bozkırlı Muhammed Kutsî Efendi’nin oğlu ve halefi Muhammed Bahâüddin Efendi, onun çocukları ve talebeleri burada hem okumuş hem okutmuşlardır. 1909 yılında medrese Islāh-ı Medâris-i İslâmiyye -kısaca Islah- adını almış, program da büyük ölçüde değişerek bir nevî kolej programına inkılâb etmiştir. Burada İslâmî ilimlerin yanı sıra fizik, kimya, matematik gibi fennî ilimler ve yabancı dil de öğretilmeye başlanmıştır. Sadece Arapçanın gramerinin öğretilmesi ve metinlerin okutulmasıyla iktifâ edilmeyip, konuşulup yazılması üzerinde de durulmuştur. Şeyh Muhammed Bahâüddin Efendi’nin oğulları Zeynelâbidîn (ö. 1939), Ahmed Ziyâ (ö. 1923) ve Rıfat Efendilerin (ö. 1920) yanı sıra Fahri (Kulu) Efendi (ö. 1950), Hacı Veyis Efendi (ö. 1934), Veyis Efendi’nin oğlu Mustafa Sabri (Kurucu) Efendi (ö. 1960), kardeşi İbrahim Efendi (Ali Ulvi KURUCU merhumun babası), Abdullah Fevzi (Tanrıkulu) Efendi (ö. 1943) vb. Islāh’ın hocaları imişler. Bu ilim ve irfan yuvası o kadar başarılı olmuş ki, şöhreti hilâfet merkezine kadar ulaşmıştır.) ders almıştır.
Şam’da yapmış olduğu askerlik esnasında, Fahreddin Paşa’nın iyi bir yazıcı istemesi üzerine Medine-i Münevvere’ye Fahreddin Paşa’nın yanına yazıcı olarak gönderilmiş ve uzun yıllar orada çalışmıştır.
Osmanlı, Hicaz’dan çekildikten sonra da Osman Efendi Medine-i Münevvere’de kalmaya devam etmiştir. Geçimini orada öğrendiği saatçilik mesleğinden sağlaması üzerine, Saatçi Osman Efendi olarak anılmıştır.
Hasan Hüseyin Varol Hoca,Yaşadıklarım ve Gördüklerim adlı hatıratında şu şekilde kendisinden bahsetmektedir:
“Osman Efendi birkaç hac yapmış ve bir daha Medine’den dışarıya çıkmamış. “Belki Medine’nin dışında ölürüm de başka bir yere defnedilirim, Rasûllullah’tan uzak kalırım” korkusuyla hiçbir yere gitmezmiş.
Onun bu düşüncesini, ondaki bu inceliği bilmeyen bizim Konyalılardan birisi; “Hocam! Sen Taif’e gittin mi?” diye sormuş.
“Hayır, gitmedim”cevabından sonra,
“Hocam, inşaallah sizi Taif’e götürüp gezdirmek ve göstermek isterim” demiş. Hoca Medine’den ayrılmayı hiç düşünmediği için bir bahane bulmanın yollarını arıyormuş.
O sırada adam; “Hocam, hani Konya’nın Meram bağları, bahçeleri var ya!..”
“Eee… Evet…” “İşte Taif ona benziyor” demiş. Hoca hemen taşı gediğine koymuş. “Tamam tamam, ben Meram’ı da Meram bağlarını da biliyorum. Onun için Taif’e gitmeme gerek yok, sen zahmet etme” deyivermiş. Adamın yapacağı bir şey kalmamış. Osman Efendi hem latife yapıyordu hem de çok hazır cevaplar veriyordu. Daha başka menkıbeleri de var.”
Osman Efendi, Türkistanlı Hacı Sultan adında bir zatın kızı ile Medine’de evlenmiş. Bu evlilikten altısı erkek ve beşi kız olmak üzere onbir evladı olmuştur. Medine-i Münevvere’de tefsir dersleri okutmuştur. Kaleminin güçlü olmadı hasebiyle, her ay “MENHIL” Gazetesi’nde makaleleri yer almıştır. Hasan Hüseyin Varol Hoca’nın hatıralarında bahsettiği üzere, dört mezhebe göre de fetva verebilen Osman Efendi, Suûd ülkesinin her tarafında şânı, şöhreti olan bir zâttır.
Saatçi Osman Efendi, ilim, irfan sahibi ve cömert bir insan olarak tanınmıştır öyle ki Konya’dan hacca giden hacıların ilk uğrak yeri O’nun evi olmuştur. 1976 yılında Medine-i Münevvere’de vefat etmiştir. Kendisi Cennetü’1-Bâkî Kabristanı’nda medfundur.
Şehrimizde bulunan büyüklerimizin kıymetlerini bilip himmetlerine lâyık olabilmek duası ve ruhaniyetlerine birer Fatiha hediye etmek temennisiyle.
Sevgi ve saygı ile…
