İnsan yaşamının merkezinde yer alan ilişkiler, hayatımıza anlam, keyif ve destek kattığı gibi zaman zaman da stres, hayal kırıklığı ve hatta zarar verebilir. Her ilişki inişli çıkışlıdır; anlaşmazlıklar, kırgınlıklar yaşanabilir. Ancak bazı ilişkiler vardır ki, bu sorunlar bir süre sonra yapısal hâle gelir, bireyin benlik saygısını, özgüvenini, hatta ruh sağlığını zedelemeye başlar. Bu tür bağlara “toksik ilişki” adı verilir.

Toksik İlişki Nedir?

Toksik kelimesi, doğrudan anlamıyla "zehirli" demektir. Bir ilişki "toksik" hale geldiğinde, içinde zehir barındırır gibi taraflardan birine ya da her ikisine de zarar vermeye başlar. Bu zehir; eleştirilerle, küçümsemelerle, manipülasyonla, baskıyla ya da duygusal istismarlarla kendini gösterebilir.

Toksik ilişki sadece romantik ilişki içerisinde değil; aile bireyleri, arkadaşlar, iş arkadaşları hatta öğretmen-öğrenci arasında bile gelişebilir. Sorun, ilişkideki bağın zamanla beslemek yerine tüketmeye başlamasıdır.

Toksik İlişki Örnekleriyle Daha Somut Hâle Getirelim

Romantik İlişki:

Ahmet, her gün eşine nereye gittiğini, kimlerle görüştüğünü detaylıca anlatmak zorunda kalıyor. Ufak bir geç kalma bile kıskançlık krizine neden oluyor. Birlikte karar alınması gereken konular sadece tek taraflı ilerliyor ve Ahmet sürekli kendini açıklamak zorunda kalıyor. Zamanla kendine olan güvenini yitiriyor.

Aile İlişkisi:

İrem’in annesi, onun aldığı kararları sürekli eleştiriyor: “Sen bu işi beceremezsin, senin aklın bu kadarına yeter.” İrem, üniversiteye gitmek ya da iş değiştirmek istese bile "Ben yapamam" düşüncesine saplanıyor.

Arkadaşlık:

Duru, arkadaşı Sude’nin sorunlarını her zaman dinliyor ama sıra kendi duygularına geldiğinde ciddiye alınmadığını hissediyor. Her buluşma sonunda kendini daha bitkin ve kullanılmış hissediyor.

İş Ortamı:

Buğra’nın yöneticisi onu sürekli azarlıyor, yaptığı işleri beğenmiyor ve başkalarının yanında küçük düşürüyor. Performansı düştükçe, iş kaybetme korkusu artıyor. Sabahları işe gitmek istemiyor.

Bu örneklerde ortak olan şey: İlişkinin bir tarafı diğerine zarar veriyor ve bu durum süreklilik kazanıyor.

Toksik Bir İlişkide Olduğunuzu Gösteren Belirtiler

• Sürekli kendinizi açıklamak, savunmak zorunda hissediyorsanız
• Kendi kararlarınıza ve sezgilerinize güvenememeye başladıysanız
• Değer görmüyor, anlaşılmıyor, duyulmuyorsanız
• Sınırlarınız yok sayılıyorsa
• İlişki içindeyken daha yalnız, kaygılı ya da depresif hissediyorsanız
• Her anlaşmazlıktan sonra kendinizi suçlu, yetersiz ya da korkmuş hissediyorsanız
• İlişkiden uzaklaştığınızda bir rahatlama yaşıyorsanız

bu belirtiler, içinde bulunduğunuz ilişkinin size zarar verdiğini gösteriyor olabilir.

Toksik İlişkilerin Etkileri

Toksik ilişkiler sadece ruhsal sağlığı değil, fiziksel sağlığı da etkiler. Sürekli stres altındaki bireylerde:

• Uyku bozuklukları
• İştahsızlık veya aşırı yeme
• Bağışıklık sisteminde zayıflama
• Yoğun baş ağrıları ve mide problemleri
• Kaygı bozukluğu, depresyon, panik atak gibi psikiyatrik durumlar

görülebilir.

Ayrıca toksik ilişkiler bireyin kendilik algısını, gelecek ilişkilerdeki beklentilerini ve güven düzeyini de bozar. Bazen birey, bu ilişki biçimini “normal” sanmaya başlar ve sağlıksız örüntüleri tekrar eden ilişkiler içine girer.

Toksik İlişkiden Kurtulmak İçin Neler Yapılabilir?

1. Kabul Etmek:

İlk adım farkına varmak ve kabul etmektir. "Ben bu ilişkide zarar görüyorum" diyebilmek iyileşmenin başlangıcıdır.

2. Sınırlar Koymak:

Sizi rahatsız eden, tüketen her davranış için net ve sağlıklı sınırlar çizmek önemlidir. “Buna izin vermiyorum” diyebilmek hem sizin hem karşınızdaki kişi için bir işarettir.

3. Duygularınızı Dinleyin:

Öfke, hayal kırıklığı, hüzün gibi duygular size bir şey anlatır. Onları bastırmak yerine anlamaya çalışın. Günlük tutmak bu konuda çok etkili olabilir.

4. Destek Alın:

Bir terapist ile bu süreci konuşmak, yaşadıklarınızı dışarıdan daha net görmenizi sağlar. Aynı zamanda karar alma sürecinizi kolaylaştırır.

5. Sosyal Bağlarınızı Güçlendirin:

Toksik ilişkiler kişiyi yalnızlaştırır. Kendinizi değerli hissettiren, sizi yargılamayan insanlarla daha fazla vakit geçirmek iyileştiricidir.

6. Geçmişle Hesaplaşın:

Bazen toksik ilişkilere bağlanma biçimimiz çocukluk deneyimlerimizden kaynaklanır. “Kendimi kanıtlamalıyım, sevilmek için uğraşmalıyım” gibi kalıpları fark edip dönüştürmek gerekir.

7. Ayrılık Acısını Doğal Kabul Edin:

Eğer ilişkiyi sonlandırma kararı aldıysanız, üzüntü duymanız çok normaldir. Ancak bu acının geçici olduğunu, sonrasında yeni ve sağlıklı bir hayatın mümkün olduğunu unutmayın.

Sağlıklı İlişkinin Özellikleri

Sağlıklı ilişkiler mükemmel değildir ama güvenli ve destekleyicidir. Bu ilişkilerde:

• Duygular açıkça ifade edilebilir
• Eleştiriler yapıcıdır
• Karşılıklı saygı ön plandadır
• Taraflar bireyselliklerini korur
• Sınırlar gözetilir
• Zor zamanlarda destek vardır
• Tartışmaların ardından tamir ve bağ kurma çabası vardır

Sağlıklı bir ilişkide bir taraf kazandığında diğer taraf kaybetmiş hissetmez; aksine iki taraf da birlikte büyür, güçlenir.

Sonuç: Hak Ettiğiniz Hayatı İnşa Etme Zamanı

Toksik ilişkiler hayatımızdan zaman, enerji ve umut çalar. Ancak bu tür bağlardan kurtulmak mümkündür. En önemlisi de, bu durumun bir cesaret meselesi olduğunu kabul etmektir.

İyileşmek zaman alabilir ama bu süreç sonunda daha özgür, daha kendiniz gibi hissedeceğiniz bir yaşam sizi bekler. Unutmayın:

• Kırılmak, zayıflık değildir.
• Yardım istemek çaresizlik değil, güçtür.
• Bir ilişkiden çıkmak, başarısızlık değil, kendine sadakattir.

Hayat, size iyi gelen insanlarla daha güzeldir. Kendi değerinizin farkında olun ve o değeri hak etmeyen ilişkilere veda etmekten korkmayın.