Amerika’dan Bakış
Geçen haftaki Şikago seyahatimde, oradan Türkiye’ye bakarken bir ABD’de durumlar nasıl diye baktım ve kısaca paylaşıyorum;
* Mr Trump ikinci defa Başkan olduğunda “Amerikayı tekrar büyük yapacağım” diye bir vaatte bulundu ve bu yönde birçok yeni politikayı uygulamaya koydu. Uluslararası ortamlarda henüz başarısını görmüş değiliz ama Amerikan iç piyasası için bu politikaların doğurduğu olumlu beklentiler, geçen yıl Teksas ziyaretimde görüştüğüm iş insanlarının konuşmalarına yansıyordu ancak bu seyahatimde olumlu beklentilerin gerçekleşmesinde bir gecikme olduğunu konuştuk. Bir takılma var bir yerlerde ve ABD’de ekonomisi soğuyor sanki.
* Bir kamyon motoru düşünün çalıştıkça ısınır ve ısındıkça performansı artar ama hararet yapmaması için tedbirler almak gerekir. Çünkü aşırı ısınma hem performansı düşürür hem de başka arızalar çıkarır. Çalışan motorun soğuması da öyle, bir yerlerde görünmez arızalar var demektir.
* Göstergelere bakınca, ABD’de işgücü piyasasının önceki tahminlerden daha zayıf olduğu görünüyor ve Ağustos ayında işsizlik başvuruları son yılların en yüksek seviyelerine tırmanmış. Enflasyon cephesindeki tablo da parlak değil, yıllık oran %2,9’a yükselirken, çekirdek enflasyon %3’ü aşıyor… Bu oranlar bile sorun olurken, biz %30’lu %40’lı enflasyon oranlarını konuşuyor olmamız arızanın boyutunu gösterir mi birilerine? Umuyorum gösterir. Ancak sebeplerini anlamadıkları olayların sonuçları üzerinde tartışma çıkaranlar, gösterileni görür mü? Bu da aysı bir arıza!
* Michigan Üniversitesi’nin araştırmasına göre tüketici güveni de gerilemiş ABD’de. Buna rağmen borsalar yükselişte ve özellikle teknoloji hisselerinin önderliğinde NASDAQ yeni rekorlara koşuyor. Yatırımcılar, FED’in önümüzdeki toplantılarda faiz indirimi yapacağı beklentisiyle hareket etse de büyüme ve istihdamdaki zayıflamanın yanında fiyat baskısının da sürdüğünü hatırlatan uzmanlar stagflasyon riskine dikkat çekiyor. Halkın ekonomi göstergelerini anlaması daha da zorlaşıyor.
* Öte yandan Trump’un devlet adamı nezaketinden ve diplomasi dilinde uzak bir şekilde başlattığı tarife savaşları, ithalat vergileri, göçmen kısıtlamaları maliyetleri artırıyor. Bu da sanayi tarafındaki ışığı kısıyor, ABD ekonomisi sönükleşiyor. Bir ekonomide hem soğuk hem karanlık endişe verici. Çünkü, ABD ekonomisi güçlü olduğu zaman dünya ekonomisi de canlı oluyor ve bize de olumlu yansıyor. ABD ekonomisi soğursa, dünya ekonomisi üşür biz de nezle oluruz, zayıf ekonomiler için zatürre tehlikesi bile var… Dua edelim de bu soğuma bir salgına dönüşmesin.
* Michigan gölünden esen serin rüzgar eşiliğinde gökdelenlerin gölgesinde, Trump Tower’e doğru yürürken, önceki seyahatlerimi andım… Trump’ın göçmen karşıtı politikaları bir yanda Meksikalı göçmenlerin Meksika’nın kuruluş yıl dönümü kutlamalarına denk geldim… Açıkçası ABD’de Meksika kuruluş günü kutlamalarının dozundan etkilendim.
* Biz gelmeden hemen önce Eylül ayının ilk Pazartesi’si kutlanan İşçi Bayramı’nın izleri de duruyordu, Labour Day diyorlar. Dünyanın birçok yerinde işçi bayramı 1 Mayıs’ta kutlanırken, ABD’nin bunu Eylül’e çekmesi tesadüf değil. 1886’daki Haymarket olayları sonrası 1 Mayıs’ın radikal hareketlerle özdeşleşmesini istemeyen Amerikan yönetimi, daha “sakin” bir alternatif yaratmış, Amerikanın kapitalist kafaları 1 Mayıs İşçi Bayramını, sosyalist işçi hakları söylemlerinin etkilerinden arındırmak için Eylül gününe taşımışlar ve “yaz gitti güz geldi” havasında bir bayramı gibi kutlar olmuşlar.
* Kısacası, ABD ekonomisinin bugünkü hali Şikago caddelerinde yükselen gökdelenlerin ihtişamı ile örtüşmüyor, ancak ABD battı batıyor batacak diyenler kendine bakmalı önce; ABD batırmadan batmaz! Trump politikalarının sonuç vermesi için biraz daha zaman gerekecektir elbette.
* Peki bu zaman içinde biz ne yapacağız, çözüm ne? Motorun hararet yapmasına neden olan arızayı gidermek ve zamanında tedbir almak yerine sıcak motoru soğutmak için üzerine buzz gibi su dökerek motor gövdesini çatlatan ustanın yaptığına benzer, ekonomi-faiz-döviz politikaları uygulayanlar çözüm getirebilir mi sizce?... Selam ve dua ile.
